Balon żołądkowy – skuteczna walka z otyłością

Implementacja balonu żołądkowego obecnie jest najskuteczniejszą oraz najmniej inwazyjną metodą walki z nadmierną otyłością. Wspomaga utratę masy ciała, wywołując uczucie sytości, spowodowane częściowym wypełnieniem przestrzeni żołądkowej specjalnym balonem. Pomimo mody na zdrowy styl życia, uczęszczania na siłownię i przestrzegania zasad zdrowego odżywiania nadal wzrasta liczba osób z nadmierną otyłością. Z każdym rokiem liczba osób z nadwagą i otyłością rośnie, osiągając rozmiary pandemii. Siedzący tryb życia, brak ruchu, nieodpowiednia dieta opierająca się na wysoko-przetworzonych produktach, uboga w warzywa i owoce, nadmiar kalorii w diecie, stres znacząco przyczyniają się do szybkiego wzrostu wagi. Niestety otyłość to nie tylko kwestia estetyki. Wraz ze wzrostem wagi pojawia się coraz więcej problemów zdrowotnych. Z każdym kolejnym kilogramem ulega pogorszeniu kondycja układu kostnego, dochodzi do zwyrodnień stawów kolanowych i biodrowych , które muszą sobie radzić z coraz większym obciążeniem. Zwiększa się ryzyko wystąpienia między innymi cukrzycy typu II, nadciśnienia, miażdżycy, chorób nowotworowych oraz chorób układu krążenia. U pacjentów nadmiernie otyłych jest większe prawdopodobieństwo wystąpienia kamicy pęcherzyka żółciowego.

Najczęściej stosowanymi wskaźnikami określającymi stopień otyłości są:

• Wskaźnik masy ciała – BMI, WHtR
• Pomiar grubości fałdu tkanki podskórnej
• Pomiar obwodu brzucha
• Wskaźnik talia – biodra

BMI – wskaźnik masy ciała (ang. Body Mass Index). Żeby go wyliczyć wystarczy podzielić wagę podaną w kilogramach przez wzrost podany w metrach i podniesiony do kwadratu.

BMI = masa ciała (kg)/[wzrost (m)]2

Właściwa masa ciała jest wtedy, gdy wyliczony wskaźnik mieści się w przedziale 18,5–24,9 (patrz: tabela). Wyższe wartości oznaczają nadwagę (do 30) lub otyłość (powyżej 30).

WHtR – wskaźnik talia/wzrost (ang. Waist to Height Ratio). Wyliczamy go dzieląc obwód talii przez wzrost (podane w centymetrach) i mnożąc wynik przez 100.

WHtR = [obwód talii (cm)/wzrost (cm)] x 100

W interpretacji wartości wyliczonego WHtR pomoże poniższa tabela.

Jeżeli wartość wskaźnika WHtR wynosi powyżej 80 u kobiet i powyżej 100 u mężczyzn, wówczas mówimy o otyłości brzusznej typu jabłko. W tej grupie pacjentów znacznie wzrasta ryzyko wystąpienia chorób układu krążenia oraz cukrzycy. Oczywiście nieprawidłową wartość wskaźnika BMI/WHtR najlepiej skonsultować z lekarzem1.

Nadrzędnymi celami walki z nadmierną otyłością są:

• Zatrzymanie dalszego przyrostu masy ciała
• Zredukowanie masy ciała
• Zachowanie zmniejszonej masy ciała

W przypadku pacjentów z otyłością olbrzymią implantacja balonu gastrycznego może poprzedzać zabieg operacyjny – wstępne zmniejszenie masy ciała przed bardziej skomplikowaną operacją bariatryczną zmniejsza ryzyko związanych z nią powikłań.

Skuteczność zabiegu

Osoby, które postanowiły coś zmienić i zawalczyć o swoje zdrowie i życie powinny skupić się na zmianie diety, kontroli przyjmowanych pokarmów, terapii behawioralnej oraz podjęciu aktywności fizycznej. W przypadku nadmiernej otyłości często zdrowa dieta, farmakoterapia oraz ćwiczenia nie wystarczają i należy zastosować zabiegowe leczenie, np. małoinwazyjny zabieg bariatryczny – wprowadzenie balonu żołądkowego.

Według danych zamieszczonych w artykule w World Journal of Gastroenterology z 2016 r. „Current status of intragastric balloon for obesity treatment” spadek wagi u badanych pacjentów po 3 miesiącach leczenia otyłości balonem żołądkowym wynosił 10,5 – 13,7 kg, a po półrocznej terapii osoby z balonem gastrycznym zauważyły utratę wagi na poziomie od 12 do 26,3 kg. Wraz ze zmianą wagi pacjenci zauważyli także poprawę stanu zdrowia.

Balon gastryczny – jak działa?

Pacjent zakwalifikowany do zabiegu nie powinien spożywać żadnych pokarmów stałych i płynów w ciągu 12 godzin przed wprowadzeniem balonu żołądkowego. Implementacja balonu jest zabiegiem nieoperacyjnym. Trwa około 20 – 30 minut. Zabieg odbywa się pod kontrolą anestezjologa w znieczuleniu krótkotrwałym, po premedykacji. Wprowadzony endoskopowo do żołądka rozciągliwy balon wypełniany jest roztworem soli fizjologicznej o pojemności 400-700 ml lub powietrzem (550 cm3 lub 650 cm3) sztucznie redukując objętość żołądka, bez konieczności zastosowania ingerencji chirurgicznej. Często dla bezpieczeństwa pacjenta roztwór soli fizjologicznej zastosowany w balonach jest dodatkowo zabarwiony na niebiesko. W razie uszkodzenia ścianki balonu mocz pacjenta zabarwia się na kolor niebieski. Balon gastryczny napinając ściany żołądka skutecznie ogranicza łaknienie oraz zapewnia szybsze osiągnięcie uczucia sytości już po małym posiłku. Obecność balonu wpływa na natężenie hormonów jelitowych – greliny i leptyny, warunkujących uczucie głodu (grelina) i sytości (leptyna)4. Materiał balonu jest całkowicie odporny na działanie kwasów żołądkowych, a jego wypełnienie jest obojętne dla organizmu. W przypadku nieszczelności balonu i przeniknięcia jego treści do żołądka, pacjent nie musi się obawiać żadnych negatywnych konsekwencji zdrowotnych, ponieważ cała zawartość jest wydalana z moczem.

Wraz z wyborem metody implementacji balonu pacjent nie musi rezygnować na dłuższy czas z aktywności fizycznej. Podczas kuracji balonem żołądkowym wskazane jest nawet zwiększenie aktywności fizycznej w celu uzyskania jak najlepszych efektów.

Przeciwwskazania do założenia balonu żołądkowego

Wskazaniem dla wprowadzenia balonu gastrycznego jest znaczna otyłość. Wymaga ona wcześniejszej kwalifikacji lekarskiej. Z zabiegu nie mogą skorzystać osoby cierpiące na choroby wrzodowe żołądka i dwunastnicy, stany zapalne przewodu pokarmowego, zwężenie gardła lub przełyku, przepuklinę rozworu przełykowego, stan po resekcji żołądka, wcześniejsze operacje żołądka lub jelit, długotrwałe leczenie steroidowe lub hormonalne. Przeciwskazaniami dla implementacji balonu żołądkowego są także choroby psychiczne, alkoholizm, uzależnienie od leków i/lub narkotyków, ciąża, karmienie piersią.

Możliwe powikłania

Powikłania związane z implementacją balonu żołądkowego występują bardzo rzadko. Podczas endoskopowego wprowadzania balonu może dojść do uszkodzenia przełyku lub żołądka. W przypadku niewystarczającego napompowania balonu roztworem soli fizjologicznej lub powietrzem może dojść do jego przemieszczania się do dalszych odcinków układu pokarmowego. Takie sytuacje wymagają często interwencji chirurgicznej. Na szczęście zdarzają się sporadycznie. Jednak każdy pacjent przed podjęciem decyzji o zabiegu powinien zostać poinformowany przez lekarza o takiej ewentualności.

Dieta po zabiegu – zmiana nawyków żywieniowych

Bezpośrednio po zabiegu, zwłaszcza w pierwszych 3 dniach bardzo ważne jest stosowanie się do zaleceń lekarza. Pierwsza doba po zabiegu to dieta wyłącznie płynna. Należy pić wolno, bez pośpiechu, najlepiej z jednominutową przerwą pomiędzy kolejnymi łykami. Dzięki temu płyny rozłożą się odpowiednio w żołądku, nie powodując wymiotów. W kolejnych dniach dieta pacjenta powinna się opierać na jogurtach, galaretkach oraz zupach o rzadkiej konsystencji. Posiłki należy popijać wodą lub sokami owocowymi. Jednorazowa porcja spożywanego posiłku nie powinna przekraczać 100 ml. Należy zrezygnować z kawy, alkoholu, napojów gazowanych, tłustych i ciężkostrawnych posiłków, słodyczy. Wprowadzanie gęstszych pokarmów powinno odbywać się etapowo. Z reguły wymagany czas na wprowadzenie zracjonalizowanej diety to 2 tygodnie od zabiegu. Należy pamiętać, aby posiłki były pełnowartościowe i bogate w białko.

Po zabiegu pacjent może odczuwać nieprzyjemne dolegliwości – nudności, wymioty, wzdęcia i zaparcia. Jest to reakcja obronna żołądka na obce ciało. Taki stan utrzymuje się od 2 do 3 dni od zabiegu. Dla poprawienia komfortu i samopoczucia pacjenta z reguły podawane mu są leki rozkurczowe i przeciwwymiotne. W pierwszych dniach po zabiegu wskazany jest odpoczynek w domu.

Po ustąpieniu nieprzyjemnych dolegliwości i przyzwyczajeniu się organizmu do nowej formy i częstotliwości spożywania posiłków można zacząć rozszerzać swoje menu o produkty miękkie: twarożek, jogurty, miękkie płatki owsiane, serek ziarnisty, miękkie owoce (np. banany), jajka, kaszę mannę. Kolejnym krokiem jest stopniowe wprowadzenie do diety produktów stałych. Zaleca się jednak rezygnację z białego pieczywa, ryżu i makaronu, które są wysoko kaloryczne oraz mogą się przyklejać do ścianek balonu, przyczyniając się do powstania infekcji lub nieświeżego oddechu. Bardzo ważne jest picie dużej ilości wody, która wspiera procesy trawienne w żołądku.

Zdrowa dieta, aktywność fizyczna, wytrwałość to droga do sukcesu

Okres leczenia z wykorzystaniem balonu gastrycznego trwa mniej więcej 6 miesięcy. Pół roku to wystarczający okres dla pacjenta na zmianę swoich przyzwyczajeń żywieniowych. W trakcie kuracji warto korzystać z indywidualnych zaleceń dietetycznych lekarza i dietetyka, które wpłyną na prawidłową utratę wagi bez uszczerbku na zdrowiu. Stosowanie się do wszystkich zaleceń lekarza plus aktywność fizyczna zapewni pacjentowi najlepsze efekty terapeutyczne. W okresie leczenia balonem gastrycznym bardzo ważna jest współpraca pacjenta z zespołem medycznym, przestrzeganie programu leczenia i terminarza wizyt kontrolnych. Po zakończeniu okresu terapeutycznego balon gastryczny zostaje usunięty. W pierwszym kroku zostaje usunięta zawartość balonu ( roztwór soli fizjologicznej lub powietrze), a następnie przy pomocy gastroskopu lekarz wyjmuje przez usta balon żołądkowy. Procedura usunięcia balonu trwa około 15 minut.

Bardzo ważne jest uświadomienie pacjenta, że skuteczność metody wprowadzenia balonu żołądkowego zależy w głównym stopniu od niego samego. Samo założenie balonu nie wystarczy na osiągnięcie celu w postaci utraty znacznej ilości kilogramów. Jeżeli pacjent nie będzie aktywny fizycznie, nie będzie się stosował do zaleceń dietetyka, a jego dieta będzie się nadal opierała na tłustych, wysokokalorycznych posiłkach, dużej ilości cukru, alkoholu, efekty balonikowania żołądka będą znikome. Regularne zwiększanie posiłków i ich częstotliwości wpłynie na rozciągniecie się ścian żołądka. Balon gastryczny pomaga w utracie wagi, ma charakter wspomagający jednak to silna wola, konsekwencja i trzymanie się ustalonych zasad zapewnią pacjentowi uzyskanie jak najlepszych efektów.